Türkiye’de şahıs şirketleri, genellikle tek bir kişinin kendi nam ve hesabına iş yaptığı, kuruluş ve işleyişi nispeten daha basit olan işletme türleridir. Bu şirketler, sermaye şirketlerine göre daha az bürokrasi ve maliyetle kurulabilir. Ancak, şahıs şirketlerinin kendine özgü farklılıkları ve yasal statüleri bulunmaktadır.
Türkiye’deki mevzuatta “şahıs şirketi” terimi genellikle gerçek kişi taciri ifade ederken, uygulamada ve halk arasında farklı hukuki yapıdaki şirketler de bu çatı altında değerlendirilebilmektedir. Temelde, bir şahıs şirketi dendiğinde akla gelen ana yapılar şunlardır:
1. Gerçek Kişi Ticari İşletmesi (Adi Ortaklık Değilse)
Bu, en yaygın ve en basit şahıs şirketi türüdür. Tek bir gerçek kişinin, bir ticari faaliyeti kendi adına ve hesabına yürütmesi durumudur. Herhangi bir ortaklık söz konusu değildir. Esnaf ve Sanatkarlar Odası’na veya Ticaret Odası’na kaydolarak faaliyete başlanabilir.
Özellikleri:
- Tek Kişilik Yapı: İşletmenin sahibi ve sorumlusu tek bir kişidir.
- Sorumluluk: İşletmenin borçlarından sınırsız ve tüm mal varlığıyla sorumludur. Bu, şahıs işletmesinin en önemli ve riskli özelliğidir.
- Kuruluş: Oldukça basit ve hızlıdır. Ticaret Odası veya Esnaf ve Sanatkarlar Odası’na kayıt, vergi dairesi kaydı ve gerekli izinlerle kurulur.
- Vergilendirme: İşletme sahibi, elde ettiği ticari kazanç üzerinden Gelir Vergisi mükellefidir. Gelir Vergisi tarifesine göre artan oranlı vergilendirilir.
- Defter Tutma: İşletmenin büyüklüğüne göre işletme hesabı esası veya bilanço esasına göre defter tutulur. Küçük işletmeler genellikle işletme defteri tutar.
- Kapatma: Kuruluşu gibi kapatılması da nispeten kolaydır.
Kimler İçin Uygundur? Küçük ölçekli işletmeler, serbest meslek sahipleri (doktor, avukat, mali müşavir gibi), freelancer’lar, e-ticaret başlangıçları, dükkan sahipleri (kuaför, bakkal vb.) için idealdir.
2. Adi Ortaklık
Adi ortaklık, iki veya daha fazla kişinin, bir ticari amaca ulaşmak için emeklerini ve/veya sermayelerini bir araya getirerek kurdukları, tüzel kişiliği olmayan bir ortaklık türüdür. Ticaret şirketleri gibi Ticaret Sicili’ne tescil edilmezler; ancak ortaklar ticaretle uğraşıyorsa gerçek kişi tacir olarak Ticaret Sicili’ne kayıt olabilirler.
Özellikleri:
- Ortak Sayısı: En az iki kişi gereklidir.
- Tüzel Kişilik: Yoktur. Ortaklığın kendine ait bir mal varlığı olsa da, ortaklar ayrı ayrı gerçek kişi olarak değerlendirilir.
- Sorumluluk: Ortaklar, ortaklığın borçlarından müteselsilen (zincirleme) ve tüm mal varlıklarıyla sınırsız sorumludur. Yani alacaklı, borcun tamamını herhangi bir ortaktan talep edebilir.
- Kuruluş: Ortaklar arasında yapılacak bir ortaklık sözleşmesi ile kurulur. Yazılı olması zorunlu değildir ancak ispat açısından yazılı yapılması tavsiye edilir. Ticaret Sicili’ne tescil zorunluluğu yoktur.
- Vergilendirme: Adi ortaklığın kendisi vergi mükellefi değildir. Elde edilen kar veya zarar, ortakların Gelir Vergisi matrahına oranlarına göre eklenir ve ortaklar ayrı ayrı vergilendirilir. KDV ve stopaj gibi yükümlülüklerde ise adi ortaklığın kendisi mükellef olabilir.
- Defter Tutma: Genellikle bilanço esasına göre defter tutulur.
Kimler İçin Uygundur? Küçük veya orta ölçekli iş birlikleri, iki veya daha fazla kişinin ortak bir işe girerek risk ve karı paylaşmak istediği durumlar için uygundur. Örneğin, iki avukatın birlikte açtığı bir hukuk bürosu, iki mühendisin kurduğu bir danışmanlık şirketi.
Şahıs Şirketi Sayılmayan Ancak Benzer Özellikler Gösterenler:
Mevzuatta “şahıs şirketi” olarak tanımlanmasa da, yapısı gereği sermaye şirketlerinden ayrılan ve daha çok kişi odaklı olan bazı şirket türleri de bulunmaktadır:
- Kollektif Şirket: Ticaret şirketlerinden biridir ve tüzel kişiliği vardır. Ortakların tamamının şirket borçlarından sınırsız ve müteselsilen sorumlu olduğu tek sermaye şirketi türüdür. Kuruluşu adi ortaklığa göre daha resmidir ve Ticaret Sicili’ne tescil zorunludur. Günümüzde çok yaygın değildir.
- Komandit Şirket: Yine ticaret şirketlerinden biridir ve tüzel kişiliği vardır. Bir veya birden fazla ortağın sorumluluğunun belirli bir sermaye ile sınırlı olduğu (komanditer ortak) ve bir veya birden fazla ortağın ise sorumluluğunun sınırsız olduğu (komandite ortak) bir yapıdır. Genellikle aile şirketlerinde veya belirli yetki ve sorumluluk dağılımlarında tercih edilebilir ancak günümüzde çok az rastlanır.
Şahıs Şirketi Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Sorumluluk: En kritik farklardan biridir. Şahıs şirketlerinde (gerçek kişi ticari işletmesi ve adi ortaklık) sorumluluk sınırsızdır. Bu, işin riskli olup olmadığına göre önemli bir seçim kriteridir.
- Kuruluş ve İşleyiş Kolaylığı: Şahıs şirketleri, sermaye şirketlerine (Anonim Şirket, Limited Şirket) göre daha hızlı ve az maliyetle kurulur, bürokrasisi daha azdır.
- Vergilendirme: Şahıs şirketleri gelir vergisi mükellefi iken, sermaye şirketleri kurumlar vergisi mükellefidir. Gelir vergisi artan oranlı olduğu için, kar büyüdükçe vergi oranı da artabilir.
- İtibar ve Algı: Bazı büyük firmalar veya kamu kurumları, çalıştıkları şirketlerden tüzel kişiliği olan sermaye şirketi olmasını tercih edebilirler.
- Ortak Sayısı: Yalnızca tek başınıza mı, yoksa ortaklarla mı iş yapacaksınız?
Şahıs şirketi kurmayı düşünüyorsanız, hangi türün sizin iş modelinize ve hedeflerinize en uygun olduğunu belirlemek için mutlaka bir mali müşavir veya hukukçu ile görüşmeniz faydalı olacaktır. Bu, gelecekte karşılaşabileceğiniz olası riskleri minimize etmenize ve işinizi doğru bir temelde kurmanıza yardımcı olacaktır.
İşletmenizin geleceğini doğru temeller üzerine kurmak ve size özel en uygun şahıs şirketi türünü belirlemek için uzman ekibimizle iletişime geçin. Size özel çözümler sunmaktan memnuniyet duyarız!
